- Επαμεινώνδας
- (Θήβα 415; – Μαντίνεια 362 π.Χ.). Στρατηγός και πολιτικός. Γιος του Πολύμνιδα, υπήρξε μαζί με τον Πελοπίδα ο πρωτεργάτης της ανόδου και της κυριαρχίας της Θήβας στην Ελλάδα κατά το α’ μισό του 4ου αι. π.Χ. Απέκτησε ευρύτατη μόρφωση και υπήρξε μαθητής του πυθαγόρειου φιλόσοφου Λύσιδα. Ο Ε. προκάλεσε για πρώτη φορά την προσοχή των Ελλήνων στο γενικό συνέδριο για την ειρήνη, που έγινε το 371 στη Σπάρτη, όταν αρνήθηκε να υπογράψει τη συνθήκη, επειδή δεν αναγνωρίστηκε η Θήβα ως αντιπρόσωπος ολόκληρης της Βοιωτίας· επακολούθησε ένοπλη επέμβαση των Σπαρτιατών με αρχηγό τον βασιλιά Κλεόμβροτο, ο οποίος εισέβαλε στη Βοιωτία με σκοπό να απελευθερώσει τις πόλεις της από την κηδεμονία της Θήβας. Η σοβαρότατη αυτή κρίση δεν βρήκε τον Ε. απροετοίμαστο· αντίθετα, με τη μάχη του Αυγούστου του 371 στα Λεύκτρα, όπου εφάρμοσε μια καινούργια και επαναστατική τακτική –τη λεγόμενη λοξή φάλαγγα– κατατρόπωσε τον στρατό της Σπάρτης που ήταν ανώτερος από αριθμητική άποψη και αήττητος έως τότε. Η νίκη σημείωσε την απαρχή της ηγεμονίας της Θήβας στην Ελλάδα. Το φθινόπωρο του επόμενου χρόνου και στα χρόνια που ακολούθησαν (370, 369, 367) ο Ε. εισέβαλε πολλές φορές στην Πελοπόννησο, κυρίευσε τη Μεσσηνία, απομόνωσε τη Σπάρτη και προσεταιρίστηκε την Αχαΐα. Έπειτα από μια σύντομη παρένθεση (που συμπίπτει με την υπερίσχυση του ειρηνόφιλου κόμματος στη Θήβα, το οποίο προσπάθησε να κλονίσει τη θέση του), ο Ε. επανέκτησε την πολιτική ισχύ του και κατόρθωσε να πείσει τους Θηβαίους να κατασκευάσουν το 364 πολεμικό στόλο από εκατό τριήρεις για να κλονίσει ή τουλάχιστον να περιορίσει την αθηναϊκή κυριαρχία στη θάλασσα, που ήταν μέχρι τότε αδιαφιλονίκητη. Το 362 όμως, όταν εκστράτευσε για τέταρτη φορά στην Πελοπόννησο, σε μια μεγάλη μάχη που έγινε κοντά στη Μαντινεία, κατατρόπωσε τον στρατό της Σπάρτης, αλλά ο ίδιος τραυματίστηκε θανάσιμα και το γεγονός αυτό μετέτρεψε τη νίκη των Θηβαίων σχεδόν σε καταστροφή. Πραγματικά, έπειτα από λίγα χρόνια, η Θήβα, μην έχοντας μια σταθερή πολιτική και στρατιωτική ηγεσία, παράκμασε.
Dictionary of Greek. 2013.